مرکز مشاوره مهر مرکز مشاوره در شهر بابل
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
رضايت انســان از زندگى، به میزان زیادی، به ميزان ارزشى كه فرد براى خود قائل اســت، بستگی دارد. اولين گام برای ساختن یک شخصيت سالم و هدايت درون ايــن اســت كه فــرد از نيروهاى موجود در خود، آگاه باشــد و به اســتعدادهاى نابی كه در او وجود دارد، باور داشــته باشــد. به عبارت ديگر، ابتدا فرد بايد خود را بشناسد و به نيروهاى بسیاری که در درونش وجود دارد، پى ببرد.
ما بايد از توانايى ها و ضعف هايمان آگاه باشــيم و آن ها را به صــورت صحيح ارزيابى كنيم. ارزش عزت نفس صرفا به این دلیل نیست که به ما امكان مى دهد احســاس بهترى داشته باشــيم، بلكه به ما فرصتى مى دهد تا مؤثر زندگى كنيم، با مسائل و مشكلات زندگى روبه رو شويم و از فرصت هاى مطلوب بهره بردارى بيشترى كنيم. هرچه عزت نفس ما محكم تر و بيشــتر باشد، براى برخورد با مشكلاتى كه در زندگى خصوصى، تحصيل و كار بروز مى كند، آمادگى بيشــترى خواهيم داشــت. ســريع تر مى توانيم در پى هر شكســت و سقوط روى پاى خود بايستيم، به واقعيت ها توجه كنيم، انتخاب هاى صحيح داشته باشــيم، انعطــاف، خودپذيرى و توانايى ابراز وجود را به طور مناســب متجلى سازيم. این احساس در اثر نياز به نظر مثبت ديگران به وجود مى آيد. نياز به نظر مثبت ديگران شامل بازخوردها، طرز برخورد گرم و محبت آميز، احترام، صميميت، و پذيرش مهربانى از طرف خانواده و اطرافيان مى شود. موفقيت و تأييد، يا شكست و عدم تأييد در تكاليفی که در سال های تحصیلی تجربه می شود، بر عزت نفس دانش آموزان اثر دارد. عزت نفس را مى توان ميزان ارزشــى در نظر گرفت كه ما براى خود قائل مى شــويم. در واقع عزت نفس به عنوان سپری فرهنگى در مقابل اضطراب عمل می کند. عزت نفس عبارت اســت از قضاوت هايى كه مــا دربارة ارزش خودمان و احساس هاى مربوط به اين قضاوت ها مى كنيم.
اراده
تعيين کننده اساسي ميزان عزت نفس کاري است که شخص صورت مي دهد و اقداماتي است که در انتخاب هاي آگاهانه خود به انجام مي رساند . اراده به معناي آن نيست که بتوانيم هر کاري را که بخواهيم انجام دهيم بلکه اراده نيروي قدرتمندي در زندگي ماست که به توانایي مواجه با مسائل و مشکلات زندگي را مي دهد. انتخاب و گزينش هدف هاي واقع بينانه در زندگي و تمرکز بر آنان از نشانه هاي عزت نفس سالم است . دنبال کردن اين هدف ها تا تحقق و دستيابي آنان حاصل انديشه قوي اراده قوي و عزت نفس کافي است .اگر انسان بخواهد حرمت نفس خود را حفظ كند، اولين و اساسى ترين شــرط، داشــتن اراده بــراى فهــمیدن، درك کردن و تمايــل به كســب عزت نفس است. اراده متضمن شناسايى و يكپارچه كردن دانسته ها و توان انسان مى باشد.
همبستگى
احســاس همبســتگى وقتى به وجود مى آيد كه نوجوان از پيوندهايى كه براى او مهم هستند و ديگران آن ها را تأييد مى كنند، راضى باشد. نوجــوان در پيوندهايى كه با افراد خانواده، دوســتان و دنياى اطراف خويش دارد، تغييرات چشــمگيرى را مى آزمايد. پيوندهاى كودكى اش گسســته مى شــوند و او در جســت وجوى پيوندهاى نو با بزرگســالان برمى آيد و به تدريج از وابســتگى به خانواده، به سمت استقلال حركت مى كنــد. او در اين دوره به ارزيابى مجــدد والدين خويش مى پردازد و به ســبب رشد آگاهى اش ممكن اســت نتيجة ارزيابى او از والدين )كه زمانى كمال مطلوب او بوده اند( برايش ناگوار باشــد. او آنان را با ســاير بزرگسالان مقايسه مى كند و ناگزير به برخى از كاستى ها و اشتباهاتشان پى مى برد. اين آگاهى ممكن اســت ســبب احســاس ناامنى و خشم او شــود. ممكن اســت به آن ها پرخاش كند و عقايد و معيارها و ســبك زندگيشان را رد كند. اين رفتارها و رفتارهاى ملايم تر ديگر كه حاكى از عدم وابســتگى است، لازمة جدايى او از والدين و يافتن هويت خويشتن است. براى ايجاد احسـاس همبسـتگى در كـودكان و نوجوانان بايد نكات زير را در نظر گرفت:
- هنگامى كه نوجوان به توجه فردى نياز دارد، به او توجه كنيد
- محبتتان را در گفتار و كردارتان نشان دهيد
- نوجوانتان را در احساسات خويش سهيم كنيد
- علايق، ســرگرمى ها و برخى مســائل زندگى بزرگسالى خود را با او در ميان بگذاريد.
- هنگامى كه احســاس مى كنيد غيبت چند ســاعتة شما به نيازهاى ســاير افراد خانــواده لطمه نمى زند، آن چند ســاعت را بــه نوجوانتان اختصاص دهيد
- بــراى افراد خانــواده فرصت هايى فراهم كنيد كه بــا يكديگر كار و بازى كنند
احساس متمايز بودن
احســاس متمايز بودن وقتى به وجود مى آيد كه نوجوانى بتواند صفات يا ويژگى هايى را كه موجب تفاوت و تمايز او از ديگران مى شود، بشناسد و به آن ها احترام بگذارد و به ســبب دانســتن آن صفات مورد احترام و تأييد ديگران قرار گيرد. براى ايجاد احسـاس متمايز بودن در كـودكان و نوجوانان بايد نكات زير را رعايت كرد:
- به قريحه ها و ويژگى هاى خاصش توجه و آن ها را تأييد كنيد
- حتى زمانى كه انديشه هاى نوجوانتان مغاير با انديشه هاى شماست، او را به بيان آن ها تشويق كنيد.
- جنبه هــاى مثبت و غيرمعمول انديشــه ها يا رفتارش را پيدا كنيد و از آن ها تعريف كنيد
- تجربه اندوزى ضرورى نوجوان را در مورد حرفه، فعاليت ها و عقايدش بپذيريد
- به پندارهاى نوجوانتان احترام بگذاريد
- از نوجوانتان بخواهيد كه خانواده را از قريحه ها و علايق خاص خود بهره مند كند
- هنگام برنامه ريزى خط مشــى ها و روش هايــى براى خانواده، تا حد امكان آزادمنشانه عمل كنيد.
- بــه عملكــرد خوب، پــاداش دهيــد
احساس قدرت
احساس قدرت وقتى به وجود مى آيد كه نوجوان بداند منابع، فرصت و قابليت آن را دارد كه بر شرايط زندگى خويش تأثير بگذارد. هنگامى كه نوجوان در زندگى خود از چنين صفاتى برخوردار باشد، احساس قدرت خواهد كــرد. حس قدرت نوجوان در احساســات و باورهايى كه دربارة قابليت هاى خود دارد، نمايان مى شود.
نوجوان آرزومند اســت قدرتى را كه در دانش و آگاهى پيشــرفته اش، در توانايى اجتماعى اش و در جســم در حال رشــدش احساس مى كند، به كار گيرد. بـراى ايجاد حس قدرت در كـودكان و نوجوانان بايد نكات زير را در نظر گرفت:
- نوجوان را به داشتن مسئوليت شخصى ترغيب كنيد
- به كفايتش در هر سطحى كه هست، احترام بگذاريد
- نوجــوان را تشــويق كنيد كه هدف هاى كوتاه مــدت و طولانى مدت خود را معين كند
- هنگامى كه او، ديگران را به طريقى مثبت تحت تأثير قرار مى دهد، كارش را تأييد كنيد
- به نوجوان كمك كنيد كه مهارت هاى فردى اش را بهبود ببخشد
- دربارة مسئوليت ها و محدوديت ها با صراحت گفت وگو كنيد
- بــراى پيشــرفت ها، معيارهايى مقرر كنيد، ولى اجازة اشــتباه كردن هم بدهيد
- از منابع شخصى تمام افراد خانواده بهره بردارى كنيد
الگوها
الگوهــا، همانند راهنماهايى عمل مى كنند كــه نوجوان به مدد آن ها الگوهاى انســانى، فلسفى و عملياتى براى خويش فراهم مى كند تا او را در اســتقرار ارزش هاى معنادار، هدف ها، آرمان ها و معيارهاى شــخصى كمك كنند. جوانانى كه با الگوهاى انسانى قوى و مسئوليت پذير، بزرگ شده اند كه مى توانســته اند به آن ها تكيه كنند و احترام بگذارند، هميشه در زندگى احســاس امنيت خاطر خواهند داشــت. آن ها در مورد نظم و تربيت در زندگى شــان، احساس ايمنى خواهند داشــت و معمولا مى توانند حس كنند كه چه چيزى در حال رخ دادن است. اغلب اوقات قادرند درست و نادرســت را تعيين و ارزش ها، اعتقادات، رفتار و هدف هايشان را پيوسته هدايت كنند. آن ها در زندگى داراى هدف و جهت هستند. براى كاهش مشكلات مربوط به الگوهاى نوجوانان بايد به نكات زير توجه كرد.:
- به خاطر داشته باشيد كه شما الگوى اولية نوجوانتان هستيد
- نوجوانان را خواه از طريق تماس شــخصى و خواه از طريق كتاب و مطبوعات، با اشخاصى كه از احترام زيادى برخوردارند، آشنا سازيد
- بــه نوجوانان كمك كنيد تا براى رفتار و يادگيرى شــان هدف هايى واقع گرايانه تعيين كنند
- نوجوانان را با پيامدهاى رفتارشان مواجه كنيد
- دربارة قواعد، خط مشــى ها و معيارها به طور كامل و صادقانه با تمام افراد خانواده گفت وگو كنيد
- خانواده را به زمينة تمرينى مناســبى براى پالايش مهارت هاى بين فردى تبديل كنيد
- در مورد نظم و ترتيب در محيط خانواده و در انجام كارها تأييد كنيد.
- همراه خانواده تان در رويدادهاى لذت بخشى كه موجب توسعة درك فرهنگى مى شود، حضور پيدا كنيد
- خانواده را به بحث درمورد اعتقادات، ارزش ها و علايق ترغيب كنيد
- افراد خانواده را به شــناخت قهرمانــان و اعمال قهرمانان كه موجب شكل دادن به الگوهاى مثبت مى شوند، ترغيب كنيد.
گردآورنده: معصومه مدانلو (کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی)
