مرکز مشاوره مهر مرکز مشاوره در شهر بابل
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
اعتماد به نفس، داربست اصلی ارتباط سالم با خود و دیگران است.عزت نفس سبب خود دوستی و دیگر دوستی و زمینه ضروری برای رضایت مندی و خرسندی در شخص محسوب می شود. ارزیابی اعتماد به نفس در کودکان بزرگتر بر اساس دو مولفه صورت می گیرد: 1)اطلاعات عینی:اطلاعاتی که کودک از عملکرد خود می بیند مانند عملکرد تحصیلی 2)ارزیابی درونی خود از آن اطلاعات: یعنی چقدر این مهارت هایی که در هر جنبه کسب کرده از نظر او خوب و سازنده تلقی می شوند.
در واقع یک کودک می تواند در بعضی جنبه ها اعتماد به نفس مثبت داشته باشد و در بعضی جنبه های دیگر این حالت را نداشته باشد. ولی اعتماد به نفس کلی به اعتماد به نفس کودک در هر جنبه و نظر او در مورد اینکه چه جنبه هایی مهم ترند بستگی دارد.
چگونه اعتماد به نفس در کودکان نوپا شکل می گیرد؟
کودکان نوپا در مورد خود، به جنبه های انتزاعی فکر نمی کنند، بلکه به خصوصیات عینی خود توجه دارند مثل اینکه من موهای روشن دارم. کودکان در سنین قبل از مدرسه کم کم خصوصیات فردی خود را نیز در نظر می گیرند ولی به آنها حالت مطلق بودن می دهند. مثلا خود را خوب یا بد می بینند. در سنین مدرسه، می فهمند که می توانند خصوصیات متفاوتی در موقعیت های مختلف داشته باشند و کم کم خود را با دیگران مقایسه می کنند و به تدریج خود را از نظر خصوصیات بین فردی توصیف می کنند مثل خجالتی بودن و بالاخره به عقاید و نگرش های خود اهمیت می دهند.
در سنین قبل از مدرسه مهمترین جنبه، پذیرش اجتماعی (توسط والدین و همتا ها)، کفایت شناختی (توانایی یادگیری و حل مشکلات) و کفایت فیزیکی می باشد. در دوران مدرسه مهمترین جنبه ها توانایی ورزش، ظاهر، عملکرد تحصیلی و پذیرش توسط همتاها می باشد.
بنابراین کار اصلی والدین کمک به کودک در جهت پرورش مهارت هایی است که بتوانند در بهترین توانایی های خود به موفقیت برسند. در اینجا به راه هایی که می توانند منجر به تقویت اعتماد به نفس مثبت در کودکان شوند اشاره می کنیم:
1-علایق و توانایی های کودک خود را تشویق کنید:
والدین باید در مورد علایق کودک خود و توانایی ها و ضعف های او در جنبه های مختلف آگاهی داشته باشند و مهارت های او را در این توانایی ها افزایش دهند. این امر احساس خوبی در کودک ایجاد می کند یا اینکه احساس می کند که حداقل مانند کودکان دیگر همسن خود در آن حوزه خاص کفایت دارد.
2- موفقیت ها و پیشرفت های طبیعی کودک را تشخیص دهید:
به جای اینکه منتظر باشید تا کودک کار برجسته ای انجام دهد، پیشرفت های طبیعی کودک را تشخیص داده و تشویق کنید. مثلا نقاشی او را جایی که در معرض دید باشد قرار دهید. این حس پیشرفت و موفقیت با نمایش دادن کار او به دیگران تقویت می شود.
3- کودک خود را در تصمیم گرفتن تشویق کنید:
اگر شما در تمام موارد برای کودک خود تصمیم گیری نمایید، او در آینده در تصمیم گیری ها مشکل خواهد داشت و هیچگاه شانس تجربه احساس موفقیت برای تصمیمات خوب و احساس شکست برای تصمیم های نادرست را پیدا نخواهد کرد و هر دو مورد در تجارب یادگیری مهم می باشند.
از همان سال های اول زندگی مسئولیت تصمیم گیری را باید به کودکان در موارد کوچک بدهیم. مثلا انتخاب پیراهن از بین دو پیراهن که مادر پیشنهاد می کند.محدود کردن تعداد پیشنهادات نیز مهم است و به تدریج می توان تعداد آنها را افزایش داد.
4-اجازه دهید کودک گاهی مخاطره کند (ریسک کند):
گرچه که هیچگاه به کودک اجازه وارد شدن در فعالیت های خطرناک را نباید دهید، ولی در بعضی موارد بی خطر اجازه دهید که شکست را تجربه نماید. مثلا بسیاری از والدین اجازه بردن بشقاب شکستنی را به کودک سه ساله خود نمی دهند در حالیکه اگر در بردن آن موفق شود و شما او را تشویق کنید او احساس اعتماد به نفس بیشتری خواهد کرد.اگر بشقاب بیفتد و بشکند و به عنوان یک اتفاق باید اوضاع را در دست بگیرید تا کودک نیز بیاموزد چگونه با شکست باید روبه رو شود. در کودکان کوچکتر باید برای تلاشی که انجام پذیرفته را تشویق کنید نه اینکه فقط نتیجه عمل را پاداش دهید و بعد از اینکه در یک کاری شکست خورد به او کاری بدهید که احتمالا موفقیتش در آن بیشتر می باشد.
5- به کودک خود مسئولیت بدهید:
هدف ما در اینجا کمک به کودک در بدست آوردن حس پیشرفت و همکاری با خانواده می باشد. مهم آن است که ما فقط به نتیجه کار او اهمیت نمی دهیم بلکه تلاش او را تشویق می کنیم.
6-از کودک خود نخواهید که کامل باشد:
اگر از کودک خود بخواهید که کامل باشد، ناامید خواهید شد و کودک یاد میگیرد که هیچگاه نمی تواند انتظارات شما را برآورده کند و چون کودکان دوست دارند والدین از آنها راضی باشند، این موضوع باعث اعتماد به نفس پایین در آنها می شود. به جای درخواست کامل بودن، تلاش های کودک خود را تشویق کنید.
7-در توصیف کودک خود مطلق نباشید:
از گفتن این جملات پرهیز کنید: تو همیشه کارها را اشتباه انجام می دهی، هیچوقت هیچ کاری را درست انجام نمی دهی.با شنیدن این جملات ، کودک انگیزه خود برای تغییر را از دست می دهد. به جای این جملات می توانید آنچه را که در آن موقعیت مشاهده می کنید، توصیف کنید.مثلا: امروز بعدازظهر واقعا اتاقت بهم ریخته بود. با این جمله صفت یا ویژگی را به او نسبت نداده اید و او را شلخته قلمداد نکردید.
8-بازخورد های منفی را محدود کنید:
بازخورد های منفی نظیر (نه، نکن، بسه دیگه) را بخصوص در والدین کودکان لجباز زیاد مشاهده می کنیم.گاهی والدین با یک بازخورد مثبت شروع می کنند ولی نتیجه آخر منفی می باشد. مثلا یک مادر ممکن است بگوید: “پسرم تو امروز کار خوبی کردی که اسباب بازی هایت را جمع کردی،چرا همیشه اینکار را نمی کنی؟اگر به موقع همه را جمع کنی من مجبور نیستم با تو انقدر دعوا کنم.” در انتهای این جملات نهایتا تاثیر منفی را می بینیم.
9-به کودک خود وعده ای را ندهید که نتوانید آن را عملی کنید:
وقتی مکررا قول داده ولی به قول خود عمل نکنید، کودک فکر می کند به او توجهی ندارید و برایش احترام قائل نیستید. در نتیجه ارزشمندی خود را مورد سوال قرار می دهد و اعتماد به نفس او آسیب می بیند. از طرف دیگر شما می خواهید که کودک شما را به عنوان یک انسان صادق بشناسد تا این صفت به او نیز انتقال یابد. ولی وعده های عملی نشده سبب می شود که کودک نتواند صادق بودن را یاد بگیرد. بنابراین قبل از وعده دادن از خود بپرسید آیا قادر به عمل کردن به آن هستید یا خیر.
10-کودک را تشویق کنید تا بصورت مثبت از صحبت کردن با خود استفاده کند:
زمانی که یک کار خوبی انجام داد، به او یاد بدهید جملات مثبت درباره خود بگوید نظیر: چه کارخوبی انجام دادم.این کار را می توانید از طریق الگوبرداری از خودتان به وی آموزش دهید. مثلا خودتان با صدای بلند بگویید من فکر می کنم این ساندویچی که درست کردم خیلی خوشمزه شده. هرچه بیشتر کودک در مورد خود جملات مثبت بگوید، آنها را بیشتر باور کرده و احساسات درونی مثبت پیدا می کند.
11- به کودک خود مهارت های حل مسئله را آموزش دهید:
از حل تمام مشکلات کودک خود اجتناب کنید. در عوض راه حل کردن مشکلات را به او آموزش دهید. بهترین محل برای شروع آموزش، حین بازی کردن می باشد. ابتدا کمک کنید راه حل های ممکن را در نظر بگیرد، سپس هر کدام را ارزیابی کرده و بهترین آنها را انتخاب نمایید.
12-به کودک خود مهارت های اجتماعی را آموزش دهید:
کودکانی که مهارت های اجتماعی خوبی دارند، بازخود های مثبت بیشتری دریافت می کنند در نتیجه به اعتماد به نفس بیشتری دست خواهند یافت. زمانی که به کودک خود این مهارت ها را می آموزید سطح تکاملی او را به خاطر داشته باشید. مثلا اگر کودک شما دو ساله است، ممکن است هدف شما بازی بدون خشونت باشد.در این سن کودکان با خودشان به تنهایی بازی می کنند حتی اگر کودکان دیگری نیز حضور داشته باشند. در سنین دو تا پنج سال، بازی انفرادی تبدیل به بازی موازی می شود.بدین معنی که کودکان نزدیک همدیگر یک بازی مشابه را انجام می دهند ولی با یکدیگر بازی نمی کنند. در سنین 5 تا 7 سال، در فعالیت های بازی مشارکتی وارد می شوند. پس در هر کدام از این سنین شما بازی بدون خشونت را تشویق می کنید.
13-وقت گذراندن با کودک خود:
گذراندن وقت با کودک خود این پیام را می دهد که از بودن با وی لذت می برید.در نتیجه سبب می شود که کودک خود را بیشتر دوست داشته باشد و ارزش بیشتری برای خود قائل شود.
14-کودک خود را بپذیرید:
جز اصلی هر ارتباط عاشقانه این است که شما علیرغم همه نقایص، کودک خود را همان گونه که هست بپذیرید. این جدا کردن شخص از رفتار به خصوص در مورد کودکان لجباز از اهمیت زیادی برخوردار است.
گردآورنده: معصومه مدانلو (کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی)
