مرکز مشاوره مهر مرکز مشاوره در شهر بابل
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
سازگارشدن با تولد خواهر یا برادری دیگر
سازگار شدن خواهر و برادر ها با تولد فرزند جدید متداول ترین نگرانی های والدین است.
کودکان در روابط تنگاتنگ و صمیمی خود با خواهر و برادر ها مهارت های اجتماعی و شناختی مهمی را می آموزند بسیاری از صاحب نظران معتقدند روابط خواهر و برادر ها نقش مهمی در رفتار های ضد اجتماعی و اجتماع پسند کودکان و برخی ابعاد شخصیت،هوش و پیشرفت آنان دارد.
خواهر و برادر ها بطور مستقیم (با الگو شدن یا تقویت رفتار های مناسب و نامناسب)و بطور غیر مستقیم(با استرس ایجاد کردن برای پدر و مادر که مهارت های پدر و مادری کردن والدین را تحت الشعاع قرار میدهد) بر رشد یکدیگر تاثیر میگذارند.
روابط خواهر و برادر ها با روابط همسالان تفاوت های زیادی دارد چون روابط خواهر وبرادرها از نوع روابط عمودی است(یعنی پایگاه طرفین برابر نیست) در حالی که روابط همسالان از نوع افقی است(یعنی پایگاه طرفین برابر است). تحقیقات نشان داده بین رفتار کودکان با خواهر و برادرها و رفتار کودکان با همسالان رابطه چندانی وجود ندارد برای مثال اگر چه دفعات اختلاف همسالان با دفعات اختلاف خواهر و برادرها برابر است ولی دفعات پرخاشگری فیزیکی و کلامی خواهر برادرها بیشتر است، وانگهی خواهر برادرها کمتر از همسالان با هم مصالحه یا آشتی می کنند.
تولد فرزند جدید استرس مهمی برای خواهر یا برادر او است و بروز برخی واکنش ها در خواهر یا برادر نشان می دهد که در حال کنار آمدن با این استرس هستند.رابطه خردسالان با خواهر و برادر خود رابطه ضد و نقیضی است چون اکثر کودکان به تولد خواهر یا برادر خود واکنش های مثبت یا منفی نشان می دهند. واکنش های معمول کودک بزرگتر عبارتند از: بیشتر شدن دفعات ایستادن مقابل والدین و بیشتر شدن عصبانیت، پرخاشگری، چسبیدن به والدین، ناراحت شدن از جدایی و سایر رفتارهای اضطرابی، تشدید مشکلات مربوط به توالت رفتن یا پناه بردن به شیشه شیر پستانک دار و سایر رفتارهای نشانگر (واپس روی).
در ضمن تولد فرزند جدید در خانواده بر فرزندان محروم تاثیرات مخرب بیشتری دارد تا بر کودکان مرفه .بر خلاف ادعای والدین که می گویند فرزند بزرگتر نسبت به فرزند نو رسیده بیشتر پرخاشگری می کند رفتار منفی آشکار فرزند بزرگتر بیشتر معطوف به والدین است تا به نوزاد تازه از راه رسیده اما پرخاشگری در بازی های خیالی خودش که با تولد فرزند جدید بیشتر می شود عمدتا متوجه فرزند نو رسیده است.
رفتار های حاکی از واپس روی کودک بزرگتر هم یک نوع تقلید یا ادا در اوردن است یعنی نوعی حل مسئله یا راهبرد است که فرزند بزرگتر باآن می خواهد اطمینان حاصل کند پدر و مادرش از او مثل فرزند نو رسیده مراقبت خواهند کرد در روی مثبت سکه برخی تحقیقات نشان می دهند کودک در جریان واکنش منفی خود به تولد خواهر یا برادرش پخته تر و مستقل تر می شود و همدلی کردن را می آموزد در ضمن تحقیقات طولی نشان می دهد بالا گرفتن مشکلات هیجانی خواهر و برادر بزرگتر موقتی است هر چند بایدار و دیگران فهمیدند که افت عزت نفس کودک بزرگتر تا چهار سال پس از تولد فرزند نو رسیده ادامه می یابد.
تحقیقات همچنان نشان می دهد پس از تولد فرزند دوم تغییرات قابل توجهی در رابطه والدین با فرزند اول رخ می دهد تعجبی ندارد که مادران به دنبال تولد فرزند دوم وقت کمتری برای فرزند اول بگذارند و در عوض پدر ها وقت بیشتری صرف فرزند اول کنند پس از تولد فرزند جدید تنبیه ها و کنترل های مادران برای دختر ها بیشتر می شود
دان و کندریک علاوه بر کم شدن زمانی که مادران صرف بازی و حرف زدن با فرزند بزرگتر خود می کنند به این نکته اشاره می کنند که پس از تولد فرزند جدید این فرزندان بزرگتر هستند که تعامل با مادر را شروع می کنند و تعاملات آنها با مادر عمدتا از نوع رو در رو شدن است مادران نیز بنا به مصالح عملی بیش از پیش از فرزند بزرگتر خود توقع استقلال و پختگی دارند.بعر از تولد فرزند جدید امنیت خاطر کودکان خصوصا کودکان بزرگتر (2-5 ساله) کم می شود هر چند ماندگار یا موقتی بودن این کاهش امنیت خاطر مشخص نیست.
عوامل موثر بر سازگاری
پس با توجه به تغییراتی که در رابطه با مادر-کودک ایجاد می شود تعجب نخواهد داشت که تقریبا تمام بچه های خردسال به تولد فرزندی جدید در خانواده واکنش منفی نشان بدهند بااین حال واکنش های منفی اکثر بچه ها ظرف 4 ماه کاهش می یابد و ظرف یکسال بر طرف می شوند
. عواملی که در سازگاری کودک با تولد خواهر و برادر جدید نقش دارند عبارتند از:خلق و خوی کودک،مشکلات مدیریتی او پیش از تولد فرزند جدید،سن کودک هنگام تولد خواهر یا برادر جدید،وضعیت روانی مادر،کیفیت رابطه زن و شوهر و شیوه مادر برای درگیر کردن کودک با فرزند نو رسیده.کودکانی که مشکل خلق وخو دارند برای مثال عنق هستند بیشتر واکنش های اضطرابی بروز می دهند و گوشه گیر می شوند واکنش انها نیز تداوم می یابد این تداوم نشان می دهد کودکانی که مشکل خلق و خو دارند سخت تر سازگار می شوند.شدت اولیه واکنش کودک به تولد خواهر یا برادر جدیدش هم با سازگار ی او رابطه دارد ولی نکته تعجب اور این است که کودکانی که در برابر تولد خواهر یا برادر خود واکنش انفجاری نشان می دهند بهتر از کودکانی که گوشه گیر می شوند با این واقعه سازگار می شوند.
شواهدی داریم که نشان می دهد کودکان کوچکتر (بویژه زیر 18 ماه)سخت تر از بچه های بزرگتر با تولد فرزند جدید سازگار می شوند.بچه های بزرگتر به نگهداری از طفل نو رسیده بیشتر رغبت نشان می دهند و سرگرمی ها و کار های بیرون از خانه بیشتری دارند به همین دلیل نیاز کمتری به مراقبت و حمایت مادر دارند .شواهد ضد و نقیضی درباره نقش جنسیت کودک بزرگتر در سازگاری او با بدنیا آمدن فرزند جدید وجود دارد اگر چه ظاهرا دختر ها با طفل نورسیده مهربان تر هستند ولی این مهربانی عمر طولانی ندارد کودکانی که مادران انها پس از زایمان خسته و افسرده می شوند یا پدر و مادرشان با هم اختلاف دارند با تولد فرزند جدید سخت تر سازگار می شوند دلیلش هم این است دسترسی کودک به مادر کم می شود.
بر گرفته از کتاب سنجش و درمان مشکلات دوران کودکی .مولفان:کارولین اس.شرودر،بتی ان.گوردون.مترجم:مهرداد فیروز بخت
گردآورنده:زهره جهانی کارشناس روانشناسی بالینی
