مرکز مشاوره مهر مرکز مشاوره در شهر بابل
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
عصبانیت مانند شادی و یا غمگینی احساسی کاملا طبیعی است .چنانچه عصبانیت و خشم به درستی ابراز نشود، هم برای فرد و هم برای اطرافیان و خانواده مضرر خواهد بود و چنانچه به روش های نادرست و منفی ابراز شود، منجر به خشونت و تهدیدی برای اطرافیان می گردد.
آموزش کنترل خشم را باید قبل از دوران بلوغ و در اوایل کودکی آغاز کنید. چنانچه این آموزش قبل از دوران بلوغ در کودک شکل بگیرد، کودک و والدین در محیطی با آرامش بیشتر، این دوران را طی می کنند.
کودکانی که عصبانی می شوند و نمی توانند خشم خود را کنترل کنند، در بزرگسالی زندگی آنها از کیفیت پایین تری برخوردار می شود.همچنین به دلیل آن که مهارت های ارتباطی لازم را ندارند، خطر گرایش آنان به برخی از ناهنجاری های رفتاری بیشتر می شود.اما به یاد داشته باشید قبل از آن که فرزندتان کنترل خشم را یاد بگیرد، ابتدا شما باید این مهارت را یاد بگیرید و آن را تمرین کنید تا دنیای فرزند خود را بهتر بشناسید. همچنین در صورتی الگوی مناسبی برای فرزند خود می باشید که بتوانید خشم خود را به روش مناسبی بروز داده و آن را کنترل کنید.
پرخاشگری و خشونت به طور طبیعی در همه کودکان وجود دارد اما شیوه های رفتاری والدین و مربیان موجب تعدیل این خشم و بروز سالم آن می شود.معمولا کودکان در محیط هایی که کنترل و مقررات شدید برایشان به کار گرفته می شود ( مثل مهد کودک یا مدرسه سخت گیرانه) حالت تهاجمی بیشتری پیدا می کنند.
در چنین شرایطی عده ای از کودکان، گوشه گیر خواهند شد چون تحمل امر و نهی را ندارند. گروهی از کودکان که گوشه گیر نیستند، ممکن است گاهی اوقات رفتار های خشن خود را به شیوه های مختلف نشان دهند. مثلا نقاشی دوستشان را پاره می کنند، به دعوای جسمی می پردازند و ناسزا می گویند، دیوار را خط خطی می کنند و یا موقع قصه خواندن آرام و قرار ندارند. در برخی از این موارد، این رفتار ها نمونه هایی از خشم کودکان در برابر مربیان و والدین است و در برخی موارد ممکن است علت دیگری داشته باشد.
آیا می دانید عوامل به وجود آورنده خشم در کودکان چیست؟
اگرچه ممکن است گاهی نتوانید علت خشم فرزندتان را پیدا کنید اما در بیشتر موارد علت به وجود آورنده آن می تواند هر کدام از موارد زیر باشد:
- تجاوز به مالکیت آنان،برای مثال : دوستش مدادش را بدون اجازه بر می دارد.
- حمله و آزار کلامی اطرافیان به کودک، برای مثال:تمسخر کردن،تحقیر کردن.
- حمله جسمی همکلاسی هایش، به خصوص در مهد کودک یا دبستان، برای مثال: هل دادن، فشار دادن.
- اجبار به انجام کارهایی که علاقه ندارد، برای مثال: انجام تکالیف مدرسه و یا مرتب کردن اتاقش.
- طرد شدن او از گروه دوستانش، برای مثال: دوستانش او را در بازی های گروهی شرکت ندهند.
اما اگر به علت خشم کودک پی ببرید، راحت تر می توانید آن را برطرف کنید.
اگرچه آموختن مهارت کنترل خشم در کودکان نیازمند یک برنامه دراز مدت است، اما مربیان و والدین باید کودک را در بروز مناسب خشم یاری کنند.
آیا با شیوه ها و فعالیت هایی که می تواند خشم کودک را کنترل کند، آشنا هستید؟
1-سعی کنید از حواس پنج گانه آنان استفاده کنید. از فرزند خود بخواهید ترکیبی از کارهای زیر را در هنگام عصبانی شدن به کار گیرد.برای مثال:
- گوش کردن به یک موسیقی شاد و کودکانه
- زدن آب به صورت
- فشردن خمیر بازی
- نفس کشیدن آهسته و عمیق
- خوردن یک خوراکی یا نوشیدنی
- بو کردن یک گل زیبا و خوشبو
- کشیدن یک نقاشی از احساس خود
2-بیان احساسات را به فرزندانتان آموزش دهید تا یاد بگیرد همیشه احساسات خود را به زبان بیاورد.مثلا “من امروز احساس می کنم خیلی عصبانی هستم” یا “وقتی مریم به من گفت ترسو، من خیلی ناراحت شدم”.
3-به کودک خود مهارت های ارتباطی و به کارگیری کلمات مودبانه را در هنگام درخواست هایش بیاموزید.آموختن کلماتی مثل لطفا اگه ممکنه….، متشکرم…
4-به او بگوید می تواند با اجازه از بزرگتر ها برای چند دقیقه از محیطی که او را عصبانی کرده است، دور شود تا حالش بهتر شود.مثلا با یکی از والدین به پیاده روی و یا دوچرخه سواری برود.
5-به او نشان دهید که عصبانیت او را درک می کنید ولی او را متوجه سازید که حتی در اوج عصبانیت نیز نباید برخی کارها را انجام دهد مثل شکستن وسایل، فریاد زدن، آسیب رساندن به خود یا دیگران، پرت کردن اشیا و …
6-به کودک خود بیاموزید که هنگام عصبانیت، فعالیت های جایگزین را انتخاب کند.برای مثال:اگر تکلیف مدرسه اش سخت است عصبانی نشود و به جای آن از یکی از والدین و یا معلمش راهنمایی بگیرد.
7-برخی اوقات فرزند شما نمی خواهد خشم خود را با کلمات بیان کند.به او تعدادی مدادرنگی بدهید تا درباره این که چرا عصبانی شده، نقاشی کند.
8-سعی کنید فضای گرم و صمیمی در منزل ایجاد کنید تا کودک شما راحت باشد و علت خشم خود را صادقانه به زبان بیاورد.کودکانی که با پدر و مادر ارتباط صمیمی ندارند، ناراحتی خود را به شکل های مختلفی مانند گوشه گیری و یا عصبانیت و پرخاشگری نشان می دهند.
9-سعی کنید به غیر از مهارت کنترل خشم سایر مهارت های زندگی را نیز از همان کودکی به او بیاموزید، مخصوصا مهارت هایی مانند حل مسئله، مقابله با استرس و مهارت های ارتباطی که با کنترل خشم رابطه دارد.
10-در صورتی کودک شما توانست خشم خود را کنترل کند به او پاداش دهید. به خاطر داشته باشید دادن پاداش به کودک باید جنبه تشویقی داشته باشد.همچنین مراقب باشید که فرزندتان فقط به خاطر دریافت پاداش خشم خود را کنترل نکند.
11-از ترساندن و تهدید کردن کودک و قرار دادن او در موقعیت های تنش زا پیشگیری کنید.
12-هرگز او را تنبیه بدنی نکنید.
13-به کودک کمک کنید آرام بگیرد و نفس عمیق بکشد و از یک تا 10 را بشمارد. اگر هنوز احساس عصبانیت می کند، این بار از شماره 10 تا یک را بشمارد.با این کار ذهن او مشغول می شود.
14-سعی کنید از کتاب ها و مشاوران متخصص کمک بگیرید و در خصوص واکنش های خود در برابر رفتارهای فرزندتان مشاوره بگیرید.
بازی هایی که خشم کودک را کنترل می کند:
انجام این بازی ها چه در هنگام خشم و چه در حالت های عادی می تواند به تدریج منجر به تقویت مهارت کنترل خشم شود.
*مقدار زیادی کاغذ تهیه کنید و در اختیار بچه ها قرار دهید و به آنها فرصت بدهید تا هرکاری را که دوست دارند با آن انجام دهند و حتی آن ها را پاره یا مچاله کنند؛ زیرا این کار به آنها حس آرامش و لذت می دهد.
*فریاد کشیدن و سرو صدا کردن نیز به آنها آرامش می دهد و به عبارت دیگر شما باید آگاهانه لحظه هایی را فراهم کنید تا کودکان بتوانند سروصدا کنند.
*آب بازی برای کودکان بسیار لذت بخش و شادی آفرین است.کودکان در حالت عصبانیت با آب بازی به آرامش می رسند.
*آب و خاک در اختیار کودک قرار دهید تا گل درست کند و با آن شکل های مختلفی بسازد.
*عروسک های کوچکی را در اختیارشان قرار دهید و اجازه دهید به هر شکلی که دوست دارند آن را تنبیه کنند.اگر دیده باشید که کودک چگونه عروسکی را بچه خودش می داند متوجه تاثیر بازی در کاهش خشونت کودک خواهید شد.
گردآورنده: معصومه مدانلو (کارشناس ارشد روانشناسی بالینی)
