مرکز مشاوره مهر مرکز مشاوره در شهر بابل
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
برخلاف تصور رایج دوران کودکی، دوران شادی بدون وقفه نیست. بروز احساس غم و اندوه موقتی در کودکان کاملا بهنجار است. اما بعضی از کودکان خیلی اندوهگین می شوند و این اندوه مدتی طولانی در وجودشان باقی می ماند.افسردگی در کودکان ممکن است کمی متفاوت از افسردگی بزرگسالان باشد.کودک پیش دبستانی که شاد بود، ناگهان ترسو و خجالتی می شود؛کودک نه ساله ای که همیشه در تحرک بود حالا می خواهد تمام روز را پشت کامپیوترش بنشیند؛کودک دوازده ساله ای که بیخیال بود حالا کوچکترین مسائل را بحرانی جدی می پندارد.البته این حالت ها مقطعی هستند هر چند گاهی اوقات بروز تغییرات ناگهانی در رفتار یا آداب فرزند شما چیزی بیش از یک مرحله گذرا است و می تواند نشانه وجود یک مشکل هیجانی جدی مانند افسردگی باشد.علاوه بر کودکی که مدام گریان و گوشه گیر است، کودکی که برای خواهر نوزادش گردن کلفتی می کند،در مدرسه دعوا راه می اندازد یا ناگهان به دردهای مداوم و بی دلیل گرفتار می شود نیز ممکن است به افسردگی مبتلا باشد.نکته حائز اهمیت این است که نشانه های افسردگی معمولا همراه با رشد و تکامل کودک تغییر می کنند.در نتیجه رفتار هایی که می توانند نشانه افسردگی در کودک پیش دبستانی شما باشد لزوما مشابه با علائم وجود این مشکل در فرزند نوجوان شما نیستند.بر اساس تحقیقات، کودکان خردسالی که افسرده بودند از مشکلاتی جسم مانند درد معده و بی قراری، وجود اضطراب زیاد هنگام جدا شدن از والدین یا مراقبان و ترسیدن از مکان ها یا موقعیت های مختلف شکایت می کردند.اما نوجوانان افسرده عموما نشانه های دیگری ابراز می کردند؛ آنها بیشتر می خوابیدند،احساس ناامیدی می کردند،تغییراتی در وزن بدنشان پدید می آمد یا مواد مخدر مصرف می کردند. بنابراین برای تشخیص لازم است سن کودک را نیز در نظر بگیرید؛ به عنوان مثال گریه کردن یا فریاد کشیدن یک کودک دوساله برای جلب توجه، برای سن او رفتاری کاملا بهنجار است اما وقتی کودک هشت ساله ای همین کار را می کند، احتمالا به شما می گوید که به دردی عاطفی مبتلا است.
از کجا بفهمید فرزندتان افسرده است؟
اول، فرزند خود را خوب بشناسید. آنقدر با جوانب مختلف زندگی او عجین شوید که هر تغییر جزئی در رفتار یا منش او را که می تواند نشانه ای از وجود مشکلی عاطفی باشد به سرعت دریابید.
دوم، تا حد ممکن با نشانه های افسردگی در سنین مختلف آشنا شوید.این آگاهی بیشتر، در امر تشخیص علائم هشدار دهنده ای که می توانند در فرزند شما ظاهر شوند، یاریگر شما خواهد بود.
سوم، اگر فرزند شما مشکوک به افسردگی است ابتدا مطمئن شوید که هیچ مشکل جسمی ای منشا این نشانه ها نیست.
چهارم، به ندای درونی خود اطمینان دهید. اکثر والدین در احساس وجود مشکل در فرزند جوانشان دقت شگفت انگیزی دارند.اگر از نبود مشکل جسمی اطمینان حاصل کردید اما باز هم فکر می کنید فرزندتان مشکلی دارد، با یک مختصص بهداشت روان مشورت کنید.
قبل از بیان علائم و نشانه ها افسردگی بالینی دانستن چند نکته ضروری به نظر می رسد:
1-هیچ نشانه ای به تنهایی، علامت افسردگی نیست.بهترین راه برای شناخت افسردگی، مشاهده آن به صورت خوشه ای از نشانه هایی است که در کنار یکدیگر می توانند علامت افسرده بودن فرزند شما باشند.
2-نشانه ها باید نشان دهنده یک تغییر قابل توجه در اعمال معمول فرزندتان باشند.
3-نشانه ها باید به مدت طولانی، معمولا حداقل دو هفته وجود داشته باشند. ممکن است نشانه ها مداوم باشند یا گاهی وجود داشته باشند و گاهی از بین بروند. هر کودک بهنجاری می تواند یکی دو روزی گریه کند یا گوشه گیری اختیار کند اما اگر این گریه و گوشه گیری به مدت چند هفته ادامه پیدا کند یا به صورت مکرر رخ دهد، ممکن است فرزند شما صرفا اندوهگین نباشد، بلکه به افسردگی بالینی مبتلا شده باشد.
4-نشانه ها باید فعالیت های روزمره فرزند شما را مختل کرده باشند. مثلا اگر فرزند شما که همیشه در مسابقات ورزشی شرکت می کند، به دلیل خستگی زیاد از بازی کردن در مسابقات سر باز زند، ممکن است مشکلی داشته باشد.
علامت ها و نشانه های افسردگی بالینی
همانطور که گفتیم علائم و نشانه های افسردگی ممکن است در سنین مختلف به شکلی متفاوت بروز کند.از این رو ما علائم افسردگی در سنین مختلف را جداگانه بیان می کنیم.
افسردگی در نوزادان و کودکان نوپا (تا 2 سالگی)
*الگویی از حالت روحی افسرده یا تحریک پذیر همراه با کاهش توجه و یا علاقه به فعالیت های متناسب با رشد.
*کاهش توان اعتراض
*ناله بیش از اندازه
*کاهش مجموعه کنش های متقابل اجتماعی و افت قوه ابتکار.
*حالت چهره اندوهگین یا بدون احساس
*فعالیت حرکتی اندک
*پاسخگو نبودن یا بی احساسی؛ گوشه گیری
*گریه بیش از اندازه، یا به گونه ای نامعمول کم
*کسالت جسمی مداوم
*ابراز اندوه به صورت کلام
*فقدان علایق اجتماعی
افسردگی در کودکان پیش دبستانی (3 تا 5 سال)
*کسالت جسمی دائم و بدون دلیل مثل دل درد، سردرد، اسهال و خسته شدن از بازی
*بیش فعالی یا بی قراری بیش از حد و یا کم تحرکی
*ظاهری اندوهگین
*شکیبایی اندک در مقابل ناکامی
*تحریک پذیری
*از دست دادن احساس شادی از بازی هایی که قبلا شاد کننده بوده اند
*به تصویر کشیدن یا نقاشی کردن دنیا همچون مکانی اندوهگین و تهی
افسردگی در کودکان مدرسه رو
*رویارویی با هر یک از نشانه هایی که برای کودکان پیش دبستانی ذکر کردیم.
*مراجعه مکرر به بهداری مدرسه، با ابراز شکایت از دل درد، سر درد، تهوع یا خستگی
*کاهش وزن یا نرسیدن به وزن مطلوب
*به طور مداوم ابراز اندوه و ناامیدی به صورت کلامی مانند اینکه “دیگر هیچوقت خوشحال نخواهم بود” یا “هیچوقت نمی توانم کاری را درست انجام بدهم”.
*وجود شواهدی دال بر عزت نفس پایین
*نگرانی مداوم و بیش از اندازه
*تغییر الگوی خواب
*اشک آلود بودن بیش از اندازه یا احساس تمایل به گریه کردن
*انرژی کاهش یافته یا خستگی
*رفتار خصمانه یا پرخاشگری
*به مدرسه نرفتن یا بی میلی نسبت به انجام این کار
*افت تحصیلی
*تمایل اندک به بازی با همسالان
*مهارت های مراوده ای ضعیف
*اندیشیدن درباره فرار از خانه یا تلاش مکرر برای انجام آن
*افکار بیمارگونه یا تمایل به خودکشی
نشانه های افسردگی در نوجوانان
*دشواری در برقرار کردن ارتباط
*رفتار های خودتخریبگرانه
*افت نمره های درسی یا شیوه کردار
*مشکلات رفتاری در مدرسه
*احساس اندوه یا نا امیدی
*عزت نفس پایین
*خستگی مفرط
*تغییر الگوی خواب
*از دست دادن احساس لذت از شرکت در فعالیت هایی که قبلا لذت بخش بوده اند
*مشکلات مربوط به خورد و خوراک
*رفتار جامعه ستیز یا حتی بزهکارانه
*انزوای اجتماعی
*بی توجهی به ظاهر فردی
*حساسیت بیش از اندازه به طرد شدن یا شکست خوردن
*کندی یا بی قراری جسمانی
*افکار یا اعمال بیمارگونه یا حاکی از وجود تمایل به خودکشی
هشیاری بیش از اندازه یک والد علاقمند و حساس نسبت به علائم و نشانه های افسردگی در کودک، بسیار طبیعی است، اما سعی کنید به گونه ای متعادل رفتار کنید. با آنکه بهتر است نسبت به هر تغییری در رفتار فرزندتان هشیار باشید اما نباید به سرعت نتیجه گیری کنید چرا که هیچ رفتار واحدی به خودی خود، لزوما نشان دهنده بروز افسردگی در فرزندتان یا نیازمند توجه فوری نیست اما اگر سوال ها یا تردید هایی دائمی دارید، بهتر است همیشه جانب امنی و هشیاری را بگیرید و از یک روانشناس کمک بگیرید.
گردآورنده: معصومه مدانلو (کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی)
